08-05-2024 Het is mei. Ik kijk om me heen, maar iets wat echt typerend is voor de maand mei ontbreekt. Volgeladen ossenwagens met mais met daaromheen blijde mensen. Mei is de oogstmaand in Zambia. Maar dit jaar is alles anders. Toen we begin maart terugkwamen in Petauke viel het ons meteen op. Normaal staan de huizen verscholen achter de mais en zonnebloemvelden, maar nu was alles leeg. Onze buren en mensen die we ontmoetten in de verschillende dorpen vertelde allemaal hetzelfde. ‘De regen was niet goed dit jaar. In januari/februari was het weken achter elkaar droog. De mais is in december gaan groeien tot een halve meter en toen de regen stopte, stopte ook het groeien’. Op sommige velden staat de mais wat hoger, zitten er kolven in de mais, maar schijn bedriegt. Als de kolven worden opengemaakt, zijn ze leeg. Dit is iets wat eigenlijk nooit in Zambia voorkomt.

Verschillende vragen komen dan boven. Wat gaat de overheid doen om hun mensen te blijven voeden? Hoe wordt ervoor gezorgd dat als de overheid voedsel gaat uitdelen dat ook bij de juiste mensen terecht komt en de corruptie hierdoor niet vergroot wordt? Als er in mei al te kort is, hoe moet dat straks in oktober/november? De nieuwe oogst komt namelijk pas in mei 2025. Ik betrap mezelf erop dat ik soms vooral praktisch kijk wat er moet gebeuren. Maar als ik dan terugdenk aan alle gesprekken die we hier met de mensen over hebben, laat dat mij telkens weer zien bij Wie we met deze vragen als allereerst moeten komen. Zoals de mensen het hier verschillende keren zeiden: ‘God zorgde voor het manna in de woestijn, zo zal Hij ook voor ons zorgen. God weet van ons af en Hij zal voorzien’.

Hartelijke groet, Sanne

13-12-2023. December; dat betekent dat mijn tweede periode in Zambia er alweer op zit. Er is heel veel gebeurd, we hebben heel veel werk mogen doen, maar het had nooit gekund als het allemaal in eigen kracht moest. Want wat zijn de verschillen groot; cultuurverschillen, taalverschillen, geloofsverschillen. Eigenlijk is alles anders. Wat heb ik vaak gedacht: ‘Hoe moet ik hiermee omgaan? Of wat kan ik nu het beste zeggen?’ En soms had ik het gevoel dat ik maar wat deed. Maar deuren gingen open. We hebben op heel veel plekken trainingen kunnen geven. Mijn dagelijks gebed is of de Heere het wil zegenen aan de harten van hen die het mochten horen. En nu heb ik bijna weer verlof. Ik ben me er enorm van bewust dat dat bijzonder is. Dat er mensen veel langer weg zijn voor ze op verlof naar Nederland komen. Ik zal u uitleggen waarom wij op deze manier werken. Eigenlijk vergelijk ik het steeds met het winterwerk wat in de kerk gebeurt. Als het herfst wordt, beginnen de doordeweekse kerkdiensten, beginnen de catechisaties en JV’s. En dat stopt als het zomerseizoen begint. Niet omdat het niet belangrijk is, maar omdat er dan ook zoveel andere dingen zijn. Zo is het ook bij ons in Zambia. In december beginnen de regens. Als de eerste regens vallen, moeten de mensen hun veld gaan klaarmaken. Als het door blijft regenen, gaan ze planten. De regenperiode is een drukke tijd voor hen. Ze zijn zo afhankelijk van deze tijd, dat ze er alles aan doen om het zo goed mogelijk te laten gaan. Hun focus ligt dus bij het veld. Alles daaromheen staat op een lager pitje. Daarnaast zijn veel wegen niet of nauwelijks begaanbaar als er zoveel regen valt. Kortom, voor ons een goede tijd om die maanden in Nederland te zijn en met frisse energie ons werk in maart weer op te pakken. Ik wil u bedanken voor het meeleven in de afgelopen periode. Dat doet mij goed. Zonder gebed en bemoediging kunnen wij ons werk niet doen.

Hartelijke groet, Sanne

14-11-2023 In juli schreef ik over de alfabetiseringslessen die we in een dorp ongeveer 15 minuten rijden van ons zouden gaan geven. Inmiddels is het november en zijn de lessen bijna klaar. Ik neem u nog 1 keer mee naar dit dorp.

Elke maandagmiddag om 1 uur parkeer ik mijn auto onder de boom en eigenlijk altijd komen binnen 5 minuten de vrouwen die de lessen volgen of de leerkrachten er al aan. De kerk, die we mogen gebruiken voor de lessen, ligt op een hele fijne plek. Ik moet eerst het hele dorp door, dus als ze nog aan het eten zijn, horen ze de auto, pakken ze hun spullen en komen naar de kerk. Na de gebruikelijke groeten en even gezellig kletsen met de leerkrachten, begint de les. Eigenlijk zit ik altijd met een grote glimlach achter in de kerk te kijken hoe het gaat. Mijn taak is om te zorgen voor materialen en de leerkrachten feedback te geven. Ik ben trots op deze vrouwen. In juni konden ze nog geen letter lezen en vandaag lezen ze het Bijbelverhaal van Jaïrus. Zij hebben doorgezet. In de koude maanden, in de hete maanden, toen ze misschien dachten dat ze het toch niet gingen leren. Ze hebben doorgezet en zien nu zelf ook het resultaat. Ze kunnen lezen. Ze kunnen de Bijbel lezen! En natuurlijk moeten ze blijven oefenen, maar ze hebben de basis. Maar ik ben ook trots op deze leerkrachten. Ik het begin zat ik wel eens met kromme tenen, zeker omdat ik zelf juf ben en ik dingen misschien echt anders zou doen, maar dat moest ik loslaten en ook zij hebben heel veel geleerd. En wat is mooier dan deze mensen in hun kracht zetten en ze laten zien dat ze op deze manier hun eigen mensen kunnen helpen. Ik vond het fijn om hier elke maandag te zijn, ik ga ze missen, maar met elkaar hebben we deze vrouwen iets heel groots kunnen geven. De mogelijkheid om de Bijbel te lezen.

Hartelijke groet, Sanne

01-10-2023 Met een aantal grote stenen wordt de bal uit de boom gegooid. Daarna kan het spel weer doorgaan. Aan de andere kant van de boom wordt touwtje gesprongen en een stukje verderop spelen een aantal kinderen in het zand. Ik zit op een krukje in het dorp. Ik kijk rond en zie van alles gebeuren. Tegenover mij zit een vrouw. Ze is druk bezig om met een glazen fles en een houten plank pindapoeder smeuïg te maken. Dat gebruikt ze later weer voor het eten. Een eindje verderop staat al een potje met groente en pindapoeder te pruttelen. Ik kijk er even in en natuurlijk mag ik een beetje proeven. Ondertussen praten we over van alles. Ik kan haar heel veel vragen over de cultuur. Het duurt nog even voordat de kinderclub begint.

Een aantal weken terug was ik twee middagen in dit dorp voor een kinderprogramma over Noach. Het Bijbelverhaal en het aanleren van de Bijbeltekst gebeurt door deze vrouw. Samen gaan we straks de kinderen een nieuw lied aanleren. Al heel veel jaren vertelt ze elke zaterdagmiddag ‘haar’ kinderen in het dorp een Bijbelverhaal. Ze is ontzettend trouw. We kletsen gezellig en ondertussen laat ze me haar uitgeschreven voorbereiding van haar Bijbelverhaal lezen. Het is in de lokale taal, maar gedeeltes kan ik al lezen. Dat is leuk om te merken. Na een uurtje begint de clubmiddag. We zingen met elkaar, ze bidt voor en met de kinderen en daarna vertelt ze het verhaal. Indringend kijkt ze de kinderen aan als de conclusie van het verhaal klinkt. ‘Wat deed Noach als eerste toen hij uit de ark kwam en zag dat de aarde leeg was? Werd hij boos? Nee! Hij dankte God en maakte een offer. Wat God doet dat is goed’.

Hartelijke groet,  Sanne

05-07-2023 Na wat gekronkel langs katoenvelden komen we aan bij het dorp waar vandaag de alfabetisering start. De bedoeling is dat onze lokale veldwerker de eerste vier lessen gaat geven, nog twee lessen meekijkt en dat daarna een man en vrouw uit het dorp deze lessen over gaan nemen. Om kwart over 2 komen we aan het in het dorp. Tegen de deur van de kerk staat het schoolbord al klaar. Dat is een goed teken! Direct komen er 3 vrouwen aan die de lessen zullen gaan volgen. Maar daarna begint het wachten. Ik praat met mijn collega en na ongeveer een half uurtje komt 1 van de leerkrachten eraan, gevolgd door de dominee van de kerk. Ondertussen bellen we nog even de ander leerkracht, horen we dat ze onderweg is, we bespreken nog met de leerkracht wat de mensen van zijn dorp hen moeten betalen voor de lessen die hij gaat geven en we hopen dat dit dorp ervoor kiest om twee keer in de week de les te doen. Anders duurt het een hele tijd voordat ze de 40 lessen door zijn.

Het vraagt ontzettend veel doorzettingsvermogen om deze lessen te volgen, want leren lezen en schrijven op een wat oudere leeftijd is niet eenvoudig. We blijven benadrukken hoe belangrijk het is dat ze straks zelf de Bijbel kunnen lezen. Een uur en kwartier nadat we aangekomen zijn, begint de les. De ogen van de mensen lichten op als mijn collega hen verteld dat ze bij de derde les al woorden kunnen gaan maken. Ik hoop en bid dat deze mensen zullen doorzetten dit jaar en dat we in november kunnen terugkijken op mooie lessen en dat er weer een aantal mensen het lezen hebben geleerd. En nee, na de eerste vier voorbeeldlessen laten we de mensen niet los. Elke maandag zal ik naar dit dorp rijden, de les bijwonen en de twee, die ineens leerkracht zijn, sturen en helpen om de lessen zo goed mogelijk te geven.

Hartelijke groet, Sanne

06-06-2023 Vanochtend ging om 4.15 mijn wekker. Toen ik de voordeur van mijn huis open zette, zag ik dat de lucht in de verte al een prachtige kleur begon te krijgen. Even schoot er door mijn hoofd: ‘dit is wel heel erg vroeg’, maar daarna haastte ik me naar de keuken om een bordje havermout te maken. Want zonder ontbijt aan deze klus beginnen (dat is wat de mensen hier wel doen), dat was iets te veel gevraagd. Gisteren belde ik mijn Zambiaanse collega met de vraag of we met hem en zijn gezin mee mochten om te oogsten. Een hartelijke lach klonk er aan de andere kant van de telefoon toen ik zei dat als hij om half 6 naar zijn veld zou gaan, wij om half 6 bij hem zouden zijn om echt alles van begin tot eind mee te maken. Natuurlijk waren we hartelijk welkom. Dus vandaar dat mijn wekker zo vroeg ging.

Om half 7 draaide ik de eerste maiskolven van de stengels en verdwenen ze in een mand. De volle mand leegde we op een plek in het veld, zodat de mais vanaf die plek door de ossenwagen konden op worden opgehaald. Toen we het grootste gedeelte van het stuk voor deze ochtend klaar hadden, was het tijd voor pauze. Voor hen was het ontbijt, voor ons een extraatje. We aten met elkaar pompoen. Gekookt op een vuurtje op het veld. De oogst werd direct gebruikt. Ik keek om me heen en even voelde ik me een beetje Ruth die op de akker van Boaz zat. Om 11 uur waren we thuis. Voordat het echt warm was. Een beetje moe, maar heel voldaan. Met een diep respect voor deze mensen die jaar in jaar uit verwachtend uitzien naar deze oogsttijd.

Hartelijke groet, Sanne

08-05-2023 Stofwolken vliegen omhoog. Af en toe moet ik flink uitwijken voor de gaten in de weg, maar verder gaat de reis voorspoedig. Samen met mijn Zambiaanse collega ben ik onderweg naar een dorp waar deze week twee lessen gegeven worden van de training over het huwelijk. De problemen op dat gebied zijn enorm. De groep is groot, leergierig en denkt goed met de leerkracht mee. Dat maakt ons blij. Tussen de volwassenen zitten ook kleine kinderen. Die zijn meegekomen met hun moeder. Met een glimlach op mijn gezicht zie ik een klein meisje voor mij zitten met een beertje op haar rug. Ze doet haar moeder, die haar jongste kind op de rug heeft, precies na. De twee lessen van deze week gaan over de rol van de man en de rol van de vrouw in het huwelijk. Wat zegt de Bijbel daarover? Hoe ga je om met je vrouw? En wat is de rol van de man in het gezin? Er is veel discussie tijdens de les. Ze kunnen goed benoemen wat de ander niet goed doet. Mijn collega, die les geeft, laat de mensen met elkaar in discussie gaan, maar hoe mooi om te zien dat hij telkens de leiding weer terugpakt en de mensen laat zien wat de Bijbel zegt. Dan kunnen ze alleen maar knikken en worden ze stil. De Bijbel heeft het laatste woord. Het is makkelijk om elkaar verwijten te maken, maar wat zou er veel veranderen als ze de Bijbel zouden laten spreken in hun huwelijk. Maar wat zitten ze vaak vast in tradities die al jarenlang een grote rol spelen. En toch, ook hier heeft Gods Woord weer gesproken.

Hartelijke groet, Sanne

25-03-2023 Als het vliegtuig boven Lusaka de landing inzet en ik langs de vrouw naast mij door het raampje probeer te kijken, komt er een glimlach op mijn gezicht. Wat is allemaal prachtig groen geworden in de maanden die achterliggen. God gaf regen, heel veel regen. In december was alles droog, bruin en stoffig. De mensen en het land snakte naar regen en het kwam er weer. Het is bijzonder om na een aantal maanden in Nederland te zijn geweest, hier weer op deze plaats te zijn. Ik heb genoten van mijn verlof, van de contacten hier, van alle dingen die ik in Nederland mocht en kon doen. En afscheid nemen is niet fijn. Het is zo’n moment waarin ik weer besef wat ik achterlaat, maar het is ook een moment waarin ik besef welke taak weer voorligt. Maar eerst wacht een praktische taak en dat is het schoonmaken van onze huizen. Want wat liggen er veel insecten en hangen er veel spinnen en spinnenwebben. Maar, na een paar dagen, als alle gordijnen gewassen zijn, al het stof verdwenen is (voor hoelang dat hier lukt), voelt het al weer echt als mijn huisje. Ik zal u, door middel van deze stukjes, elke keer even proberen mee te nemen naar Zambia. Mag ik u vragen om te bidden voor de mensen in Zambia en voor het werk wat we mogen doen? De duivel is sterk, ook in Zambia. Maar Christus is sterker en met die zekerheid mogen we de komende maanden ons werk weer oppakken.

Hartelijke groet, Sanne

09-11-2022 Daar staan ze. Bij de waterpomp. 6 vrouwen met prachtige gekleurde doeken om. Het is 9 uur in de ochtend, het hete seizoen is echt begonnen. Het is namelijk al tegen de 30 graden. Al van ver zien ze ons aankomen. Ze zijn helemaal blij dat we hen komen begroeten. Zomaar langs hen heen lopen is in deze cultuur niet mogelijk. Elke dag lopen ze 5 of 6 keer heen en weer naar de pomp om water te halen. Water om te koken, te wassen, af te wassen, de badderen en natuurlijk te drinken. Als ze teruglopen, loop ik met 1 van deze vrouwen op. Gelukkig spreekt ze Engels, want mijn kennis van de lokale taal is nog niet toereikend genoeg. Ze vertelt me dat dit de 5e keer is voor deze dag. Maar klagen doet ze zeker niet. Haar gezicht is 1 grote glimlach. Al pratend bereiken we de kruising waar onze wegen weer scheiden. Elke dag verbaas ik me hoe vriendelijk deze mensen zijn. Ze laten ons even toe in hun leven en cultuur en voor mij zijn deze lessen heel waardevol. Daar gaan ze. Ik kijk ze na. 6 vrouwen en 1 baby’tje die gezellig mee hobbelt op de rug van haar moeder.

De waterput is de centrale plek van het dorp. Hier komen voornamelijk de vrouwen bij elkaar en worden alle dingen die spelen in het dorp besproken. Fijne dingen, maar ook de moeilijke en verdrietige dingen. Heel soms is er een man bij de put. Die krijgt voorrang van de vrouwen, wordt met respect behandelt, maar zodra zijn emmer vol is en hij weg is, wordt er flink over hem gesproken. Water halen blijft toch echt een vrouwending, ook al is het zwaar werk.

Hartelijke groet, Sanne

06-10-2022 Eens in de 5 of 10 jaar worden alle mensen in Zambia met de hand geteld. Ja, u leest het goed. Dat gebeurt echt met de hand, op papier. Waarom moet dit? Dat komt omdat heel veel Zambianen niet geregistreerd zijn. Tegenwoordig worden dat er al wel veel meer, zeker in de grotere steden, maar in de dorpen op het platteland worden niet alle kinderen die geboren worden, ingeschreven. Om dan toch duidelijk te hebben hoeveel mensen er in het land wonen, gebeurt deze telling.

Als het weer tijd is voor de telling, kunnen Zambianen solliciteren bij de overheid om deze functie te krijgen. Als je deze functie hebt, en dat is natuurlijk een tijdelijke functie, verdien je in 1 maand 8000 kwacha. Dat is omgerekend ruim 500 euro. Dat wil natuurlijk iedereen. Uiteindelijk worden er over het hele land een heel aantal mensen aangenomen. Het land wordt opgedeeld in regio’s en op verschillende plekken in heel Zambia komen deze mensen samen voor een driedaagse training. In deze training krijgen ze uitleg over hoe ze het moeten registeren en waar uiteindelijk de cijfers naar toe moeten. Als de training is afgerond, gaan ze op pad. Ze krijgen binnen de regio een gebied toegewezen en in dat gebied gaan ze naar elk dorp. In elk dorp wordt bij elk huis op de deur geklopt, gevraagd hoeveel mensen hier wonen en daarna komt er op de deur een sticker die aangeeft hoeveel mensen er wonen en waaraan je kan zien dat de tellers er geweest zijn. Met hun hesje aan, papier onder de arm lopen of fietsen de tellers naar het volgende dorp. Ook op hek van onze compound zal straks zo’n mooie sticker te zien zijn.

Hartelijke groet, Sanne

03-09-2022 Om het hoekje van de kerkdeur kijkt het kleine meisje me aan. Onderzoekend en een klein beetje bang. Zojuist heeft ze onze auto het dorp in horen rijden. In de kerk in haar dorp start deze donderdag een programma van 10 weken. 10 weken waarin haar dorpsgenoten en ook haar moeder meer gaan leren over de Bijbel. Samen met een Zambiaanse medewerker van Stephanos en een dominee van 1 van de kerken in dit dorp, die we in een ander dorp hebben opgehaald, zullen we de donderdagmiddagen hier zijn. Het dorp waar we dit programma gaan doen, ligt een half uur rijden van de grote weg. De huisjes zijn rond, van klei en hebben allemaal een rieten dak. In het regenseizoen zijn deze mensen met de auto onbereikbaar. De weg is nu al erg slecht, laat staan als het maanden geregend heeft.

Met grote ogen kijken de kinderen mij aan. Het is echt de eerste keer dat ze een wit persoon zien. Dat is onvoorstelbaar. Als ik opsta, rennen ze weg, om daarna weer stilletjes terug te schuifelen, naar hun plekje achter in de kerk om mee te luisteren met het programma van hun ouders. En dat kleine meisje? Na twee lessen zie ik haar langzaam dichterbij komen. Haar bruine ogen strak op mij gericht, maar een kleine glimlach op haar gezicht. Het lijkt al een beetje te wennen.

Hartelijke groet, Sanne Wittingen

16-07-2022  Muli bwanji? Ndili bwino, muli bwanji. Ndili bwino. Zikomo.’ Zo begint elke gesprek in Zambia. Het betekent: ‘Hoe gaat het? Het gaat goed, hoe gaat het met jou? Het gaat goed. Bedankt!’ Het gaat altijd goed, want zeggen dat het niet zo goed gaat, dat kan niet. Een kleine buiging door je knieën en een kort klapje in je handen laat respect zien aan degene die tegenover je staat. Ik ben blij dat ik in Nederland, voor mijn vertrek, al cultuurstudie heb gehad. Hoewel elke ontmoeting of bezoek aan een dorp een cultuurstudie op zich is. Ik kijk mijn ogen uit en let vooral heel goed op, zodat ik de mensen hier precies na kan doen. Gelukkig zegt mijn taaldocent dat we niet snel iets fout kunnen doen, omdat men toch wel ziet dat we oorspronkelijk hier niet vandaan komen. Dat troost me dan weer ;). Iedereen wil mij van alles leren. De gastvrijheid en openheid van deze mensen is heel erg mooi om te zien.

Hartelijke groet, Sanne Wittingen